ΑΓΙΟΣ ΜΑΚΑΡΙΟΣ Ο ΑΙΓΥΠΤΙΟΣ-Τύπος και παράδειγμα πνευματικού βίου

Σημερα πού πολλοί διεκδικούν το χαρακτηρισμό τού «πνευματικού» άνθρωπου, αξίζει να γνωρίσουμε από κοντά έναν πραγματικό πνευματικό άνθρωπο και καθοδηγητή ψυχών - τον άγιο Μακάριο τον Αιγύπτιο - ο όποιος συνδυασε κατά τον καλύτερο τρόπο την άσκητικότητα με την πνευματική ακτινοβολία. Εξαιτίας της υπάρξεως πολλών ασκητών με το όνομα «Μακάριος» για τον «εν λόγω» Μακάριο χρησιμοποιούμε τον πατριδωνυμικό του όρο «Αιγύπτιος», για να τον ξεχωρίζουμε από τους άλλους.

Στά ίχνη της ζωής του

Ό άγιος Μακάριος γεννήθηκε στην "Ανω Αίγυπτο γύρω οτό 300 μ.Χ. καί πέθανε το 390. Σοβαρός καθώς ήταν, από την παιδική του ακόμη ηλικία έδειχνε πώς θα ακολουθούσε το μοναχικό στάδιο. Έτσι σε ηλικία 30 ετών έγινε μοναχός στην έρημο της Σκήτεως. Εκεί στην «Ακαδημία της Έρημου», κατά τη φράση του Ζαμπέλιου, ό άγιος Μακάριος διακρίθηκε για τους πνευματικούς του αγώνες, τη σπουδή καί τη διατύπωση της χαριτωμένης θεογνωσίας καί άνθρωπογνωσίας του. Χειροτονήθηκε ιερέας καί άσκήτευσε στην έρημο για 60 περίπου χρόνια. Έκκλησιαστικώς έτιμάτο ως «άγιος μαθητής του Μ. Αντωνίου». Ή φήμη του ως θεραπευτή ασθενών καί προφήτη απλώθηκε πολύ πιο πέρα από τον τόπο της ασκήσεως του. Τη μνήμη του τιμάει ή Εκκλησία μας στις 19 Ιανουαρίου, υστέρα από τίς μνήμες Αντωνίου του Μεγάλου καί Αθανασίου καί Κυρίλλου πατριαρχών Αλεξανδρείας. Πολλοί ασκητικοί καί νηπτικοί πατέρες στις διάφορες φάσεις των πνευματικών τους αγώνων επικαλούνταν τίς ομιλίες καί διδαχές του άγ. Μακαρίου, για να κατοχυρώσουν τίς θέσεις τους. Το ίδιο έκαμε καί ό μέγας Γρηγόριος ό Παλαμάς το 14ο αιώνα, προκειμένου να «θεμελιώσει τίς κοινές μεταξύ των Αγίων εμπειρίες του»,κατέφυγε στον άγ. Μακάριο τον Αιγύπτιο, του οποίου το όνομα καί το έργο είχαν επικυρωθεί συνοδικά από την Εκκλησία.
 Ό άγ. Μακάριος άφού μελέτησε σε μέγιστο βαθμό τίς "Αγιες Γραφές,συνέγραψε 50 λόγους γεμάτους από ψυχική ωφέλεια καί θεία σοφία. Τους λόγους αυτούς μετέφρασε καί χώρισε σε 150 κεφάλαια ό επιφανής Συμεών ό Μεταφραστής κατά τον 9ο αιώνα. Τα συγγράμματα του αγίου Μακαρίου έγιναν αντικείμενο μελέτης καί θαυμασμού από τη μεγάλη χορεία των πατέρων της Εκκλησίας. Μάλιστα έθαυμάζονταν από τους Κολλυβάδες του Άγιου Όρους, τους νεότερους αγίους Στάρετς της Ρωσίας καί τους άλλους μελετητές της Όρθόδοξης Παράδοσης καί ζωής. 'Απ' αυτόν λοιπόν τον πνευματικό λειμώνα του αγίου Πατρός - Μακαρίου του Αιγυπτίου - θα δρέψουμε κάποια πνευματικά άνθη.

Ο άγιος Μακάριος για τη διάσπαση της  ανθρώπινης προσωπικότητας

Ό άγ. Μακάριος παρατηρεί ότι ύστερα από τη διάπραξη της αμαρτίας ό άνθρωπος αποσπάται από το Θεό, απομονώνεται καί «τη ίδία φύσει ζή». Μ' αυτό θέλεί να πει ότι έγινε μια μεταφορά του κέντρου της προσωπικότητας από το Θεό, στο γυμνό από αρετή άνθρωπο. Έτσι συνδέθηκε ή αμαρτία με την ψυχή,το νου καί τη βούληση του ανθρώπου καί επήλθε κατά κάποιον τρόπο ή διάσπαση της προσωπικότητας του. Ακολουθώντας τον απόστολο Παύλο ό όσιος Μακάριος ονομάζει την ψυχή «σώμα της αμαρτίας» καί «σώμα του θανάτου» (Ρωμ. 7, 24). Έτσι ή ψυχή σιγά - σιγά δέχεται όλες τίς ιδιότητες της αμαρτίας, αφομοιώνεται με το διάβολο καί γίνεται θα μας πει «κοινωνική καί αδελφή των δαιμόνων». Η συνάφεια αυτή της αμαρτίας με την ψυχή δεν έχει χαρακτήρα ουσιαστικής ένωσης αλλά απλής συμβίωσης. Αυτό έχει εξαιρετική σημασία για μας, γιατί έτσι έχει νόημα ό αγώνας μας εναντίον της αμαρτίας, ενώ διαφορετικά εάν ή ένωση της ψυχής με την αμαρτία ήταν ουσιαστική ό αγώνας μας δεν θα είχε νόημα καί σκοπό.
Ό όσιος Μακάριος βλέπει να επεκτείνεται ή διείσδυση της αμαρτίας καί στο «νου» του ανθρώπου, ό όποιος βαθμιαία γίνεται καί αυτός αμαρτωλός. Το νου του ανθρώπου τον βλέπει ό σοφός μελετητής να γίνεται έτσι «ναός του Σατανά». Τότε το βασιλικό αυτό μέρος της ψυχής, ό νους, με τον όποιο «καθοράται ή θεότητα», γίνεται ό κύριος στόχος της δραστηριότητας του Σατανά. Άλλα καί τη «βούληση» των ανθρώπων τη βλέπει ό όσιος να γίνεται υπεύθυνη για την αμαρτία. Με τη σειρά της τότε καί «ή βούληση περνάει άπ' όλες τίς βαθμίδες της αμαρτίας καί μολύνεται άπ' αυτήν», θα μας πει ό σοφός μελετητής των ανθρωπίνων πραγμάτων. Ύστερα λοιπόν από την είσοδο της αμαρτίας στον κόσμο, συμπληρώνει συμπερασματικά ό όσ. Μακάριος, ή ανθρώπινη προσωπικότητα φτάνει στη διάσπαση, την αποσύνθεση καί το θάνατο.

Πώς επιτυγχάνεται ή αποκατάσταση της ανθρώπινης προσωπικότητας

Ο όσιος Μακάριος δεν μένει στην αρνητική εικόνα της ανθρώπινης προσωπικότητας, αλλά προχωρεί στους πρακτικούς τρόπους καί τα μέσα με τα οποία κατορθώνεται ή αποκατάσταση αυτής. Τούτο επιτυγχάνεται - παρατηρεί ό όσιος Μακάριος - με την απελευθέρωση του ανθρώπου από την αμαρτία, πράγμα το όποιο αδυνατούσε να πράξει μόνος του ο άνθρωπος, προτού να έρθει ό Χριστός. Ή απελευθέρωση από την αμαρτία καί ή αποκατάσταση της ανθρώπινης προσωπικότητας έγινε πλέον εφικτή με τη συνεργασία του ανθρώπου καί της Άγιας Τριάδος. Μάλιστα «ή συμμετοχή ενός προσώπου της τρισυπόστατης θεότητας, του Σωτήρος Χρίστου, ήταν καί είναι πολυσήμαντη για την αποκατάσταση της ανθρώπινης προσωπικότητας καί την εν γένει σωτηρία του ανθρώπου», παρατηρεί ό όσιος Μακάριος.
Συγκεκριμένα θα μας πει πώς «ό Χριστός είναι το εκμαγείο του αρχετύπου κάλλους καί ή απαράλλακτη εικόνα», όπου κάθε άνθρωπος μπορεί να βρει την πρωτότυπη καί άναμάρτητη εικόνα του. Μάλιστα θα μας πει χαρακτηριστικά πώς ό Χριστός με την άναμάρτητη ψυχή Του προσελκύει την ψυχή του ανθρώπου. Με τον καθαρότατο νου Του προσελκύει τον αμαρτωλό νου. Με την καθάρια βούληση Του διορθώνει την αμαρτωλή βούληση καί με το άναμάρτητο σώμα Του έξαγιάζει το σώμα του ανθρώπου. Έτσι ή ενανθρώπηση του Υιού καί Λόγου του Πατρός «το μόνον καινόν υπό τον ήλιον», κατά την έκφραση του αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού, έδωσε τη δυνατότητα αποκατάστασης καί σωτηρίας ολόκληρης της ψυχοσωματικής οντότητας του ανθρώπου, επιλέγει ό όσιος Μακάριος. Το να νικηθεί ή αμαρτία δεν ήταν έργο δικό μας, αλλά έργο του Ένανθρωπήσαντος Υιού καί Λόγου του Θεού - Πατρός. Δικό μας έργο είναι ή πάλη καί ό αόρατος πόλεμος κατά των δυνάμεων του σκότους καί της αμαρτίας. Η αποκατάσταση της προσωπικότητας του ανθρώπου - παρατηρεί ό όσιος Πατέρας - δε γίνεται μονομιάς, αλλά βαθμιαία στο μέτρο της ένωσης του ανθρώπου με το Χριστό. Αυτό επιτυγχάνεται καθώς σαρκώνεται εκ νέου ό Θεάνθρωπος Χριστός μέσα μας με την Πίστη, το άγιο Βάπτισμα, τα άλλα μυστήρια καί την άσκηση. Με όλα αυτά καί μέσω αυτών ό άνθρωπος προχωρεί «εις αυξησιν καί προκοπήν της προσωπικότητας του»

Περίγραμμα χριστιανικού ανθρωπισμού

Ό όσιος Μακάριος στα αναμφισβήτητα από θεολογικο-άσκητικής αξίας έργα του, μας δίνει το περίγραμμα του χριστιανικού ανθρωπισμού. «Γνώθι σου την εύγένειαν, ώ άνθρωπε, γράφει, καί το αξίωμα πώς τίμιος ει, αδελφός Χριστού καί φίλος βασιλέως». Δηλαδή γνώριζε, άνθρωπε μου, την έκταση της ευγενούς εξελίξεως σου καί το μέγεθος του αξιώματος σου. Πόση τιμή απόκτησες, γενόμενος αδελφός καί φίλος του Βασιλέως Χριστού. Μ' αυτά πού γράφει για την αξία του «εν Χριστώ» αναγεννημένου ανθρώπου ό όσιος Μακάριος διαγράφει τα Ορια του χριστιανικού ανθρωπισμού, ό όποιος δεν έχει καμιά σχέση με τα εγκόσμια ανθρωπιστικά συστήματα. Ίσως ελάχιστοι φιλόσοφοι τόνισαν με τόση σαφήνεια καί απλότητα την αξία του μεγάλου θησαυρού πού κρύβει μέσα του ό άνθρωπος. Για να φτάσει όμως ό άνθρωπος στην «εν Χριστώ» αναγέννηση, παρατηρεί ό όσιος Μακάριος,ο μεγάλος μελετητής του ανθρώπου, είναι αναγκαία «ή προσωπική καί βιωματική συνένωση του με το Χριστό πού επιτυγχάνεται με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος δια του μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας». Ανάγκαϊος επίσης είναι «ό αγώνας, ή νήψη καί ή αύτοκυβέρνηση». Ο αγώνας αυτός γίνεται αποτελεσματικός, όταν ό άνθρωπος αποκτάει «τάς πτέρυγας του Αγίου Πνεύματος, προς το ίπτασθαι άκωλύτως είς τον αέρα της Θεότητος». Δηλαδή ένδυναμώνεται ό πιστός, όταν αποκτάει τα φτερά του Αγίου Πνεύματος, γιατί αυτά τον βοηθούν, για να πετάει άφοβα στα αιθέρια ϋψη της Θεότητας.
Επιγραμματικά, θα λέγαμε, πώς ό άγιος Μακάριος παρομοιάζει τον αγωνιζόμενο Χριστιανό με τον ήλιο, ό όποιος δεν έχει κανένα μέρος του σκοτεινό ή ελλιπές. Έτσι καί ό καταλαμπώμενος από το άρρητο φως της Θεότητας, γίνεται όλος φως, γίνεται θεοειδής, φτάνοντας στην πληρότητα του Χριστού. Σίγουρα όσα διακηρύσσει τον 4ο αιώνα από την έρημο ό άγιος Μακάριος ό Αιγύπτιος, είναι πρωτοποριακά καί ιδιαζόντως χρήσιμα για κάθε εποχή, ιδιαίτερα για τη δική μας.

του Βασιλείου Σκιαδά/Θεολόγου-Συγγραφέως

Αναρτήθηκε από π.Γεώργιος ΠΡΟΣΚΥΝΗΤΗΣ στις 1/18/2011